Bosnië ontstond twintig jaar geleden na een verwoestende burgeroorlog die Joegoslavië het leven kostte. De val van Srebrenica sloeg ook diepe wonden in Nederland. Om een idee van dit land te krijgen en haar tragiek, stelden we een lijst van boeken samen die we zelf lazen voordat we naar Bosnië afreisden.
Bosnië in boeken
En dus in willekeurige volgorde vind je hier Bosnië in boeken. De lijst stelden we samen voordat we zelf naar Bosnië gingen waar we een reportage over 20 jaar na de burgeroorlog maakten.
1. De cellist van Sarajevo, Steven Galloway
Dit boek werd ons aangeraden. De cellist van Sarajevo is zeer ingrijpend en vertelt het verhaal van het bombardement op de markt en het beleg van Sarajevo. Alle tweeëntwintig mensen die in de rij stonden om brood, kwamen om.
De cellist, en dit gegeven is waargebeurd, speelt op dat moment het Adagio van Albinoni. Hij besluit ter nagedachtenis tweeëntwintig dagen lang te spelen buiten in de verwoeste stad. Tegelijkertijd volg je drie inwoners van Sarajevo die proberen te overleven in de waanzin en de door scherpschutters omgeven stad. Het boek geeft een goed beeld van hoe het tijdens de drie jaar dat de stad belegerd werd, aan toeging.
2. Hoe de soldaat de grammofoon repareert
In Bosnië ontkom je nu eenmaal niet aan de oorlog. De Bosnische schrijver Saša Stanišić schreef een prachtige roman over het jongetje Aleksandar dat opgroeit op in de kleine Bosnische stad Višegrad. Hij beschikt over een groot talent voor het vertellen van verhalen.
Als de oorlog uitbreekt vlucht zijn familie naar Duitsland, waar zijn fantasie hem helpt een plek te vinden in dit vreemde nieuwe land. Als volwassene keert hij terug en wordt dan geconfronteerd met de harde werkelijkheid. Dit boek werd ons aangeraden door een Kroatische vriendin die in Duitsland woont en waar dit boek een sensatie was.
3. Frank Westerman, de slag om Srebrenica
Wie naar Bosnië reist, kan er niet omheen: Srebrenica en de mislukte VN-missie van Dutchbat III. De slag om Srebrenica van journalist en schrijver Frank Westerman bestaat uit zijn eerder verschenen debuut ‘De brug over de Tara’ een artikelenreeks ‘Het zwartste scenario’ voor NRC Handelsblad en een verslag van zijn reis naar Jasenovac, Vukovar en Srebrenica in april 2015.
Hij reconstrueert op de hem bekende wijze de aanloop naar de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië, de mislukte VN-missie van Dutchbat III, de val van de enclave Srebrenica en de slachting onder de moslimmannen na het veroveren van de ‘Safe Area’ door Ratko Mladic en zijn Bosnische Serviërs. Een zeer indrukwekkend boek.
4. De Leegte Achter Ons Laten, Selma Leydesdorff
Dit is een boek dat waanzin en verdriet blootlegt. Wat gebeurt er als je buren je vijanden worden? Hoe leef je verder? In 1995 werden in Srebrenica mannen en vrouwen van elkaar gescheiden. De mannen werden vermoord. De vrouwen bleven achter en moesten het maar zien te rooien met hun herinneringen in een wereld waarin hun echtgenoten, zonen en familie verdwenen waren.
Selma Leydesdorff zocht deze vrouwen op en schreef een oral history van Srebrenica op basis van hun verhalen. Daarin staat het moment van het grote afscheid centraal, maar terwijl ze vertellen zoeken de vrouwen ook naar een verklaring voor wat er met hen en hun land gebeurde.
De leegte achter ons laten is een boek over moord, verkrachting en geweld, maar tegelijkertijd ook een poging de gebeurtenissen in een bredere context te plaatsen dan tot nu toe in Nederland is gebeurd. Overheersend zijn het verdriet en het gevecht van de vrouwen om nieuwe betekenis te geven aan hun leven. Zij laten zien hoe het is als oude bekenden en vrienden tot moordenaars worden.
5. Charlef Brantz, De Srebrenica dagboeken
Voor nog meer historische feiten over de val van Srebrenica moet je bij Kolonel b.d. Charlef Brantz zijn. Hij zat tijdens de val van Srebrenica in Tuzla en was daar VN-commandant van de sector Noord-Oost (het gebied waar Srebrenica onder viel). Brantz was directe baas van Thom Karremans, de commandant van Dutchbat, het Nederlandse bataljon dat onder VN-vlag in Srebrenica gestationeerd was ter bescherming van de plaatselijke bevolking.
Gedurende de drie jaar dat hij hij daar zat, hield kolonel Charlef Brantz een dagboek bij. Het dagboek is naderhand aangevuld met relevant materiaal en is een document geworden over de misstanden en fouten die er in de aanloop naar de val van Srebrenica zijn gemaakt.
Het boek is vooral interessant vanwege zijn persoonlijke kijk. Brantz is echter geen groot schrijver en voor mooie zinnen ben je bij hem aan het verkeerde adres.
6. Margaret Mazzantini, Ter wereld gekomen
Niet zelf gelezen maar een aanrader van een lezer is het boek Ter wereld gekomen van Margaret Mazzantini. In dit verhaal vliegt Gemma na een telefoontje met haar zestienjarige puberzoon Pietro naar Sarajevo. Daar gaan zij op zoek naar sporen van Diego, Pietros vader, die hij nooit heeft gekend. Diego was de grote liefde van Gemma, maar hun relatie eindigde abrupt tijdens de belegering van Sarajevo in de jaren negentig.
Tekst: Anneke de Bundel – Beelden: Nicole Franken
Meer bestemming in boeken? Lees ook:
Meer Bosnië? Lees ook:
Bosnië ontstond niet 20 jaar geleden en is veel ouder dan Joegoslavie.
Als staat is het wel ontstaan uit de federatie die Joegoslavie was. Als voormalig koninkrijk en regio onder het Ottomaanse rijk is het inderdaad veel ouder.