Ik stond bij de kruising met de dieper gelegen steeg. Rechts bood een man groenten op een kar aan. Links leunde een vrouw moeizaam op twee stokken voor een winkeltje met tassen. Ik draaide me om en keek omhoog naar de steeg waar ik net uitkwam. Ik was verdwaald en probeerde te verzinnen welke kant ik uit moest.
Stenen gooien
Naar links kon alleen als ik de vrouw een duw gaf. Gezien haar stokken was dat nauwelijks een optie. Tók! De steen ketste op haar aluminium stok. “Was dat een steen?”, vroeg ze geschrokken. Ik knikte en we keken hoe de steen tot stilstand rolde onder de groentekar.
Uit de tassenwinkel verscheen een vrouw. Ze nam de vrouw met de stokken bij een arm en wenkte mij haar te volgen. Binnen in haar winkel vol leer duwde ze me op een krukje. “I am so sorry” zei ze en bood me thee aan. “Are you ok?” Ik knikte aarzelend.
Israëlisch-Palestijns conflict
Wie iets van de waanzin van het Israëlisch-Palestijns conflict wil zien moet in Hebron zijn. Hebron is apartheid, Hebron is geweld, Hebron is godsdienstwaanzin, moord, executies, onderdrukking en treiterijen. Hebron is waar het allemaal begon.
Ik was er met de bus gekomen, reizend door een rotsige landschap met vaalwitte dorpen. Hetzelfde waardoor, zo verhaalt Genesis, Abraham trok nadat god hem opdracht had gegeven naar het beloofde land te reizen. Abraham vestigde zich in Hebron. Aanvankelijk waren hij en zijn vrouw Sara kinderloos.
Ismaël voorvader van de Arabieren
Het is Hagar, Sara’s slaaf, bij wie hij een zoon verwekt: Ismaël, de voorvader van de Arabieren. Sara zelf krijgt uiteindelijk een zoon Isaak genaamd. Diens zoon Jacob wordt als de voorvader van de joden beschouwd. Abraham en Sara, en hun nazaten Isaak en Jacob liggen in Hebron begraven. Voor de joden is dit de stad waar hun volk geboren werd.
Het zijn echter de nakomelingen van Ismaël die zich in de loop van de geschiedenis in Hebron vestigen. Hoewel er vrijwel altijd een joodse gemeenschap in de stad is geweest, is Hebron, overwegend Arabisch.
Ibrahimmoskee Hebron
Over de graftombe van de aartsvaders wordt de Ibrahimmoskee gebouwd als eerbetoon aan de aartsvader, Ibrahim in het Arabisch. Om bij de moskee te komen moet ik twee keer door een controlepost.
Bij de eerste post spelen twee jonge soldaten, een man en een vrouw verveeld met handboeien. Bij een tweede controlepost kijkt een soldaat me kauwgomkauwend aan als ik in de getraliede tunnel verdwijn.
Tot 1929 wonen de zonen van Jacob in relatieve vrede met de zonen van Ismaël. Dan ontstaat er spanning over de toenemende joodse immigratie naar Palestina. In Hebron worden 67 joden vermoord.
De Britten, onder wier mandaat Palestina valt, besluiten de overige joden te evacueren en tot 1968 wonen er geen joden in Hebron. In 1967, als gevolg van de Zesdaagse oorlog verovert Israël, de Westelijke Jordaanoever waarop Hebron ligt.
Moshe Levinger
Nauwelijks een jaar later komt de fanatieke rabbijn Moshe Levinger naar Hebron met in zijn kielzog een handvol ultra-orthodoxe joden. Levinger vestigt zich midden in de middeleeuwse stad.
De rabbi – inmiddels overleden – en zijn volgelingen staan bekend om hun onbeschofte gedrag waarbij het bespugen van Palestijnen, het omgooien van marktkramen en het bekogelen van passanten vanaf de eerste verdieping van de bazaar schering en inslag vormen.
De Palestijnen hebben inmiddels netten in de nauwe stegen aangebracht om te voorkomen dat ze bekogeld worden. Het is in deze steeg dat ik in de tassenwinkel beland.
Levinger en zijn aanhang, een ruim 500 zielen tellende gemeenschap verdeeld over vijf nederzettingen in de binnenstad, worden permanent bewaakt door 2000 militairen, veelal jonge dienstplichtigen.
Tel Rumeida
Als ik vanuit de bazaar richting Tel Rumeida loop, waar één van de joodse nederzettingen zich bevindt, stuit ik op drie jonge Israëlische militairen. De militairen bewaken een in mijn ogen lullige afscheiding die uit niets meer dan een verplaatsbaar hekje bestaat. Ze ogen niet ouder dan achttien.
Tot mijn verbazing spreekt één van de jongens Nederlands. Als ik vraag hoe het is om in Hebron militaire dienst te doen, haalt hij zijn schouders op. Ik vraag hem of het klopt dat dit de minst gewilde plek is en hij knikt voorzichtig. Ik had gelezen dat veel jonge dienstplichten het gevoel hebben hier tussen wal en schip te geraken.
Palestijnen en kolonisten
De Palestijnen moeten hen om begrijpelijke redenen niet, de kolonisten vinden hen te soft. Om zich te bewijzen gebruiken militairen regelmatig overmatig geweld tegen Palestijnen. Ik krijg echter niet de kans nog meer te vragen want een man met een baseballpetje, één van de kolonisten die op een afstandje toekeek, blaft hem af en zegt dat ik moet verdwijnen.
Levinger wordt meerdere malen opgepakt, éénmaal voor moord op een Palestijn en meerdere malen voor het aftuigen van Palestijnse vrouwen en kinderen. Z’n straf is nooit meer dan een paar maanden gevangenis. In mei 2015 overlijdt hij en laat hij 11 kinderen na.
Baruch Goldstein
Hebron is verdeeld in twee zones: H1 en H2. H1 is onder Palestijns toezicht, maar het Israëlische leger houdt het recht hier naar binnen te gaan. H2 valt onder het Israëlische leger en hier bevinden zich ook de joodse nederzettingen.
In 1994 schiet één van die bewoners, de kolonist Baruch Goldstein, in de Ibrahimmoskee 29 moslims dood en verwondt er 120. Wraak voor de vermoorde joden in 1927. Het aantal checkpoints en controleposten in de stad wordt nog verder opgeschroefd.
De bewegingsruimte voor Palestijnen neemt nog verder af omdat ze voortdurend om moeten lopen of op bepaalde plaatsen niet mogen komen.
Al-Shuhada
De belangrijkste marktstraat Al-Shuhada wordt gesloten voor Palestijnen. Ik loop door die verlaten straat terug richting de moskee. Ik zie wachttorens en de islamistische begraafplaats. Ik hoef slechts over te steken om er te komen maar een Palestijn moet anderhalve kilometer omlopen om het vanaf de noordkant binnen te gaan.
Nog vreemder is het gesteld met de woningen die aan deze straat liggen en door Palestijnen bewoond zijn. Aangezien zij de straat niet in mogen, bewegen zij zich over de daken om via trappen en ladders aan de achterkant van de huizen hun woningen in en uit te gaan.
Gutnick center
Voor het Gutnick center, de winkel waar joodse souvenirs worden verkocht, schalt harde muziek. “Dag en nacht gaat de muziek door”, zegt de Palestijnse schalenmaker aan de overkant. Ik zie hoe een man, gekleed in het zwart van de orthodoxen met één hand een kinderwagen langzaam wiegt, terwijl hij in de andere een boek houdt dat hij schijnbaar onbewogen leest.
Ik denk aan de Palestijnse vrouw die me vroeg of ik ok was en vraag me af of iemand zich in deze stad überhaupt ooit ok voelt.
Tekst en beeld: Anneke de Bundel, Shutterstock
Meer over Israël en Palestina? Lees ook:
Wij lazen voor deze reis deze boeken:
- The city of Abraham, Edward Platt
- Grillroom Jeruzalem, P.F. Thomese
- Ochtend in Jenin, Susan Abulhawala
Hebron praktisch:
- Om in Hebron te komen, vlieg je op Tel Aviv
- Er gaan bussen naar de Westbank via Bethlehem
- Er worden veel tours georganiseerd naar Hebron door tal van organisaties
Ik vond Hebron hartverscheurend mooi. Ik werd verliefd op Jericho. Droomde mijlenver van Massada en trotseerde de zwaartekracht richting de bodem van de Dode zee. Kortom: ik werd verliefd op de westbank en zijn bewoners… Ooit. Een paar jaar geleden alweer.