Harley in een bontjas

De dagen dat husky’s en poolexpedities een exclusieve mannenaangelegenheid waren, zijn voorbij. Het mennen van sledehonden gaat menig vrouw zeer goed af. We gingen op zoek naar een vrouwelijke musher en belandden in de slee van de Noorse marathonwinner Elin Nordheim-Skarpås.

Als een van zijn Noorse husky’s met pensioen moet, belt Jarle zijn broer, de jager. Een hond die niet meer kan werken, is een ongelukkige hond. Terwijl Jarle op het erf blijft, neemt de jager de hond mee achter de schuur en doodt hem met een kogel. De forse huskymenner huilt steevast geluidloos.

Het verhaal van Jarle komt via de fotografe. Urenlang zaten we ieder op een rendierenvel in een huskyslee. Terwijl zij de husky’s op de sneeuwvlaktes hoog in de Noorse bergen in beeld brengt, vertelt Jarle staand op zijn slee zijn verhaal. Over zijn liefde voor zijn honden. Over het verdriet als hij ze laat afmaken.

Noorse husky’s

Elin Nordheim –Skarpås deelt die liefde. Ze is een jonge getalenteerde musher van Noorse husky’s, een menner, die afgelopen jaar de Gausdalmarathon won met zes van haar eigen honden en twee die ze van Jarle leende. Ze is net 23 als ze als eerste over de finish glijdt.

De zeven honden hebben in 7 uur en 39 minuten honderd kilometer afgelegd. Een prestatie omdat hond nummer acht geblesseerd raakte en in de slee vervoerd moest worden. Op haar boerderijtje wacht ze ons op. Een meisje nog.

Puppies

Maar wel een meisje voor wie andere mushers tegenwoordig in de rij staan als ze puppies heeft. Haar honden garanderen sinds afgelopen jaar immers de overwinning. Ze is gekleed in een vuile tuinbroek, een bontgevoerde muts en dikke waterdichte schoenen.

Schoenen die later vervangen worden door gevoerde laarzen van rendierenvel. Belangrijk, omdat de sneeuw tijdens een tocht de voeten urenlang bedekt, waardoor mushers op foto’s altijd voetloos lijken.

Huskytocht met Noorse husky's als sledehonden Hallingdal in Noorwegen

Nomadenstammen uit Siberië en Eskimo’s uit Alaska maakten als eersten gebruik van sledehonden. Drieduizend jaar later zijn de honden nog steeds geschikt om lange afstanden af te leggen. En nog altijd kunnen de honden met weinig voedsel toe.

Nomadenstammen uit Siberië

Onder barre omstandigheden leven ze buiten, slapen ze opgerold in de sneeuw, waarbij het puntje van de staart de neus bedekt. Hoewel het traditionele werk van Noorse husky’s door sneeuwscooters en vliegtuigen is overgenomen, blijven de honden onontbeerlijk voor de mens omdat ze een streepje voor hebben op de techniek: ze beschikken over instinct.

Terwijl Elin restjes gehakte elandenpoten met water aanmengt tot een bloederig ontbijtsoepje, rukken de honden in de sneeuw aan hun kettingen. Ieder voor hun eigen hok blaffen ze om aandacht. Vier teefjes en vier reutjes in verschillende kleurschakeringen.

Sledehonden

“Drie jaar geleden kwam ik per toeval in aanraking met sledehonden,” begint Elin, terwijl ze stoïcijns in de bloedsoep roert waaruit een weeë lucht opstijgt. “Ik hield altijd al van honden, maar gewoon, zoals de meeste mensen.

Thuis hadden we een hond die voor de kachel lag. Mijn ouders trakteerden me op een tocht met Noorse husky’s en ik was verloren. Dat je alleen met honden een avontuur aangaat en onderdeel bent van de natuur. Dat heeft me gegrepen.”

Finnmarksløpet

De soep is klaar en de eerste bak is voor Wilma, een wit-bruin teefje dat rustig toekijkt. Ze is de aanvoerster van het achtkoppige span. “Ze is zes en heeft meegedaan aan de Finnmarksløpet. Dat is een tocht van 1000 kilometer door het uiterste noorden, waarvoor je 5 á 6 dagen nodig hebt.

Ik kreeg haar omdat ze geblesseerd raakte en een teen geamputeerd moest worden waardoor ze ongeschikt is voor meerdaagse marathons. Maar ze is fantastisch omdat ze de jongere honden alles leert.”

Verliefde poolhond

Tegenover Wilma rukt Storm, een jonge zwarte reu met een karamelkleurig masker, woest aan zijn ketting. De honden slobberen haastig hun ontbijt op. Alleen poolhond Zanzibar blijft treurig naast zijn bak zitten, zonder er zelfs maar een blik op te werpen.

“Verliefd.”, lacht Elin. “De vrouwtjes zijn loops. Zanzibar is een charmeur. Hij heeft het moeilijk en lijdt onder de liefde.”

Huskyslee

Als de honden uitgegeten zijn, haakt Elin de mannetjes los. Storm bespringt direct de fotograaf die nog net niet in de restanten rendier valt. “Ga nooit voorin in een huskyslee zitten, is me verteld, “ want de honden doen al rennend hun behoefte en het vliegt langs je oren.”

Maar de honden doen hun behoefte op verschillende plekken op het terrein van de boerderij. Daarbij, in de slee van Elin valt er niets te kiezen, er is slechts plaats voor één persoon. Terwijl de honden over het terrein schieten, ontwart Elin de gekleurde plastic lijnen van de hondentuigjes waarmee ze straks met de slee verbonden zijn.

Alaskan husky’s

Een houten slee en een moderne titanium slee worden op het dak van het busje gehesen. Daarna grijpt ze de honden en laadt ze in hokken achterin de bus. Dan is het de beurt aan de teefjes. De bus ruikt indringend naar hond en ligt vol felgekleurde hondensokjes, formaat babyvoet.

“Die heb ik nu niet nodig”, zegt Elin. “De honden zijn geen Noorse husky’s maar Alaskan husky’s, een kruising van een poolhond met een jachthond. Die mix zorgt voor snelheid en warmte alsof je een Harley Davidson met een bontjas kruist. De honden zijn op hun best bij -15 °C.” De thermometer van de auto geeft – 12°C aan.

Relatie met een huishond

“De relatie met deze honden is anders dan met een huishond”, vertelt Elin, terwijl ze de bus over de besneeuwde weg de bergen instuurt. “Intenser. Je doet dingen samen, maakt nieuwe dingen mee. Dat schept een hele bijzondere band. Dat voel je. Dat voelen de honden.”

sledetocht van Noorse husky's in Noorwegen

Voor een race moeten de honden anderhalf jaar oud zijn en dat betekent dat Elin nog niet al haar honden kan inzetten. De tweeling Rapala en Spinner die vandaag wel met de tocht meegaan, zijn nog maar 9 maanden en waren er niet bij toen ze haar overwinning behaalde.

“Sommigen zeiden dat ik gewonnen had aangezien ik als vrouw lichter ben, maar dat is onzin. Ik oefen altijd met zo’n 20 kilo extra voer in de slee. Omdat je bij lange races ook bagage hebt.” Of, zoals haar bij de race overkwam, een geblesseerde hond. En die moet dan in de slee.

“Dus heb ik met meer gewicht en minder trekkracht toch gewonnen.” Hoog in de bergen rond Hallingdal, parkeert ze de bus. De honden werpen zich jankend tegen de tralies. Het geluid is hoog en hard. Jarle, met wie ze regelmatig tochten maakt, staat met zijn twaalf honden al op ons te wachten.

Woest blaffende honden

Aangezien het over 20 woest blaffende honden lastig bevelen is, beperkt Elin zich tot non-verbale aanwijzingen. De houten slee wordt van het dak getild. Om te voorkomen dat de honden eenmaal aangelijnd er mét de slee maar zonder Elin vandoor gaan, gooit ze een anker diep in de sneeuw.

Noorse husky's nemen een pauze in de sneeuw

Als de honden zijn aangelijnd, komt Elin met een rendierenvel dat ze in de slee legt. Ik neem plaats op het vel, in de polyesterzak. Als een kadaver in een lijkzak lig ik in de slee.

Alsof de natuur vacuüm trekt

En dan gaat het anker er af en gaat de roedel los. En ineens is het stil. Doodstil. Alsof de natuur vacuüm getrokken is , rennen de husky’s geluidloos door de sneeuw achter de roedel van Jarle aan. Elin staat achter mij op de slee en geeft met zachte stem bevelen aan Wilma die samen met Ayla de voorhoede vormt.

Haar Wilma klinkt als Vielna. De tongen van de honden hangen uit hun bek, maar er klinkt geen gehijg. Al snel verlaten we het pad en komen op een witte vlakte waaronder een bergmeer schuilt.

Sterke honden achter in de roedel

Zanzibar bevindt zich helemaal achterin in de roedel, net voor mij, waardoor hij de hele tocht in de geur van de dames rent. Hoewel dat een slimme zet lijkt, is dat niet de reden. “Achter heb ik sterke honden nodig. Die meer gewicht kunnen trekken. Dat is namelijk de zwaarste plek.”

Hoewel we in een witte wereld over witte bergen glijden, is er voor een geoefend oog een pad. Om de zoveel tijd, noemt Elin de naam van een hond. En dan worden de oren even gespitst. “Braaf Nola, je doet het goed”, klinkt het vervolgens. Dan moet de slee voor de postbode uitwijken.

Postbode op sneeuwscooter

Onze tegenligger is in alles onze tegenhanger. Gekleed in het zwart zit de man op een knalrode sneeuwscooter die brullend de witte stilte verjaagt.

De jonge Husky Storm is klaar voor een sledehondentocht

Even leek het er op dat sneeuwscooters de sledehond volledig overbodig zou maken, maar nu klimaatsverandering natuurverschijnsels als poolijs onbetrouwbaar maakt, wordt er weer vertrouwd op het instinct van dieren. In poolgebieden kunnen de honden onbetrouwbaar ijs aanvoelen.

Maar de klimaatverandering zorgt ook voor onrust onder de mushers. “Je merkt dat we ieder jaar minder sneeuw krijgen, daar maken we ons zorgen over. Klimaatverandering is tastbaar geworden”, zegt Elin.

Klimaatverandering in poolgebieden

Als de postbode verdwenen is, hernemen de honden hun stille ritme. Er is geen hoorbaar gezwoeg. “Ze zijn happy”, zegt Elin alsof ze mijn gedachten raad. “Kijk maar naar Ayla, haar oren staan rechtop. Ze is blij.”

Ayla hangt wat tegen Wilma in de bochten en Elin maakt een mentale aantekening dat de hond de volgende keer aan de andere kant moet worden ingespannen. “Anders gaat ze een scheef loopje ontwikkelen.” Elin vraagt of ik wil mennen.

Met hun snuiten in de sneeuw

We stoppen en de honden laten zich plat in de sneeuw vallen, terwijl ze met hun snuiten diep in de sneeuw happen. Ik ga op de smalle houten uiteinden staan. Een zwarte rubberen mat verbindt het hout, er achter een ijzeren dwarsbalk met gekartelde randen die aan een klem doen denken.

“De zacht en de harde rem”, verklaart Elin. “Als we bergafwaarts gaan, wordt de zacht rem ingezet om te voorkomen dat we over de kop slaan.”

sledetocht met huskies in Noorwegen

Als ik voorzichtig mijn evenwicht met mijn lompe laarzen op de houten spaanders test, schiet de roedel in beweging achter die van Jarle aan. Er is geen whoa tegen bestand. De honden zijn door het dolle heen en schieten door de sneeuw.

Ik voel me figurant in een stomme film opgenomen in een zwart-wit landschap. De lucht is zo grauw dat het nauwelijks voor te stellen is dat er witte vlokken uit kunnen vallen.

Scott en Amundsen

Uren glijden we in stilte. Kou plakt op mijn wangen. Waar de slee zich een weg door de sneeuw baant , vormen mijn benen een obstakel en de sneeuw hoopt zich op tot aan mijn knieën. Mijn voeten zijn gevoelloos geworden. Overal waar ik kijk, zijn er slechts witte heuvels en witte vlakten.

Kleur is aan het landschap onttrokken. In gedachten glijd ik achterwaarts in de tijd. Ik zie hoe een eeuw geleden de ontdekkingsreizigers Scott en de Noor Amundsen met behulp van sledehonden naar de Zuidpool raceten.

Zuidpool

De Brit delft uiteindelijk het onderspit. Amundsen schrijft in zijn verslag dat hij 24 honden laat doden om de rest van de sledehonden van voer te voorzien. Op 14 december 1911 bereikt de Noor met 16 honden als eerste de Zuidpool. Vanuit mijn slee zie ik hoe hij de vlag plant.

Gelukkig sneuvelen er geen honden op deze tocht. Geen zwepen die de honden tot bloedens toe ranselen, slechts de zachte stem van Elin die ze moed inspreekt. Als we terug zijn bij de bus, nemen we afscheid. Elin gaat nog een tocht met de titaniumslee maken om te trainen voor de marathon van januari.

De roedel is vertrokken

Wilma laat haar warme kop even op mijn bevroren been rusten, terwijl Ayla met een warme tong sneeuw van een wang likt. Ik kroel Zanzibar nog even door z’n dikke vacht en dan is het weer stil. De roedel is vertrokken.

Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken

Dit verhaal werd genomineerd voor de 2012 Aad Struijs Persprijs en is gepubliceerd in Meridian Travel – 2012. Het verhaal is ook opgenomen in ons boek Over elfjes en kogelgaten en is gesigneerd te bestellen.

Meer Noorwegen? Lees ook:

Wat wij lazen over Noorse Husky’s en Noorwegen

Noorwegen praktisch:

  • Hallingdal waar deze tocht werd gemaakt is te bereiken via het spoor.
  • Vanuit Oslo rijdt een prachtige boemel naar Bergen, waarbij Ål het station voor Hallingdal is.

 

Share at:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Omdat je van verhalen houdt…

Omdat je wel wil lezen, maar niet steeds wil kijken of er al een nieuw verhaal is. Laat je e-mail achter en je krijgt een nieuw verhaal gewoon in je brievenbus.