Michiel Driebergen is correspondent voor Radio 1, Trouw en Vrij Nederland in Polen en Oekraïne. Hij reist veel, maar de meeste tijd brengt hij door in Galicië, een oeroude regio in het hart van Europa. Zijn lievelingsstad is Lviv, in het westen van de Oekraïne. Hij deelt met ons zijn bijzondere plekken.
Lviv tips:
Toen oud-president Janoekovitsj in november 2014 weigerde het associatieverdrag met de Europese Unie te tekenen, trokken duizenden jonge Lvivianen naar hoofdstad Kyiv om te demonstreren. We weten inmiddels dat de revolutie werd gevolgd door een oorlog, die ook Lviv hard raakt: op de kerkhoven liggen honderden verse graven van omgekomen soldaten.
Majdanrevolutie
Als je met de Lvivianen spreekt, gaat het dus al gauw over de situatie in het land. Tegelijkertijd is het goed toeven in de goedkope maar goede restaurants, en zitten de koffiehuizen bomvol – zelfs in tijden van oorlog.
Europa samengevat
In de geschiedenis van Lviv wordt Europa samengevat – althans zo zie ik dat. Eeuwenlang was Lviv een multiculturele stad, waarin Polen, joden, Oekraïners, Duitsers, Armeniërs samenleefden. In de twintigste eeuw kwam er een einde aan die veelzijdige Midden-Europese rijkdom, door oorlog, etnische zuiveringen en de Sovjetonderdrukking.
Bijna alle steden in de regio werden verwoest, behalve… Lviv. Hoewel het grootste deel van de inwoners werd verdreven of vermoord, heeft Lviv dus nog dat oude, Midden-Europese stadsdecor; dat terecht in z’n geheel op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Hier volgen mijn Lviv tips:
1. Het Operatheater
Wacht even, zijn we in de voormalige Sovjet-Unie? Dit lijkt wel Wenen! Dat was het eerste wat ik dacht toen ik de stad binnenreed, nu zo’n zeven jaar geleden. Het operahuis is oogverblindend, niet alleen van buiten maar ook van binnen.
Verzonken in rood pluche kun je genieten van de beste Oekraïense musici, balletdansers en operadiva’s – en je tegelijkertijd wanen in het Oostenrijk van Keizer Franz Jozef, die in de negentiende eeuw de stad bestuurde. De voorstellingen zijn dagelijks om zes uur ’s avonds; dan kun je daarna mooi koffie drinken in het Wiener Kaffeehaus.
2. De oude joodse wijk
Zijn alle gebouwen blijven staan in de twintigste eeuw? Nee, alleen de synagogen niet. Ooit was één op de drie inwoners van de stad joods, was het Jiddisch een veelgesproken taal en telde de stad vijftig joodse gebedshuizen. Ik schreef er De joden van Lemberg over. De synagogen werden in 1941 bijna allemaal opgeblazen door de nazi’s; lege plekken in het straatbeeld resteren.
De voormalige joodse begraafplaats, ooit een van de grootste en meest beroemde van Europa, is nu een Oekraïense markt. Toch kun je niet om de rijkdom van de oude joodse wereld heen. De meeste negentiende-eeuwse stadspaleizen van joodse advocaten, drukkers en uitgevers staan nog overeind.
Net als warenhuis Magnus, gebouwd door een joodse architect voor een joodse zakenman, waar je nog steeds winkelen kunt tot je er moe van wordt.
3. De kasteelheuvel
De weg naar de top is parkachtig groen; je kunt er op adem komen na een paar dagen slenteren over de grote, scheefliggende stadskeien. Je hebt er uitzicht over de oude binnenstad, de nieuwbouwwijken en de omringende heuvels – Lviv is een ongelofelijk groene stad!
Op deze plek bouwde Koning Daniël van Galicië omstreeks het jaar 1350 een burcht voor zijn zoon Lev (Leeuw); later werd de stad een belangrijk knooppunt in handelsroutes van oost naar west en noord naar zuid. Aan de voet van de heuvel vind je zeven waterbronnen, met schoon, “heilig” water waar de bewoners van Lviv op kerkelijke feestdagen met petflessen water putten, terwijl ze gebeden prevelen en een kruis slaan.
4. De kerken
Ook wat betreft de kerk is Lviv het hart van Europa. De meeste inwoners bezoeken de Grieks-katholieke kerk; zij voeren de orthodoxe riten en hanteren de orthodoxe kalender (net als Rusland), maar erkennen wel de Paus in Rome als hun leider. Elke zondag zitten alle kerken bomvol. De liturgie is prachtig, met veel gedragen gezang en wierookbelletjes.
Maar vergeet ook de Armeense Kerk niet: een van de oudste van de stad met schitterende iconen. Paus Johannes Paulus II opende in 2001 voor het eerst de deuren; alle kerken waren gesloten tijdens het communisme, en deze kerk fungeerde toen nog steeds als opslagplaats. Toen de Paus er gebeden had moest hij het stof van zijn habijt vegen.
5. De buitenwijk
Hoewel de inwoners van Lviv de meest hardnekkige tegenstanders waren van het Sovjetsysteem, ontkwamen ze niet aan de Sovjetbebouwing. Zo is er de wijk Sychiv. Het is de moeite waard dit stadsdeel te bezoeken, om iets te begrijpen van het dagelijkse praktijk van de meeste Lvivianen.
De betonnen flats van tien- of meer-hoog doen op het eerste gezicht wat somber aan, maar zeker in de zomer is het in de parken en op de binnenplaatsen goed toeven. Er zijn weinig auto’s – autobezit is nog niet voor iedereen weggelegd in Oekraïne – en veel speeltuintjes. Het leven is er goedkoop en de mensen zijn vriendelijker dan je ooit zou vermoeden. Ook naar Lviv? Michiel leidt je graag rond!
De beelden zijn ontleend aan het boek Lviv, stad van paradoxen
Beeld: Dolph Kessler
Literatuur over Lviv? Lees ook:
Meer over de voormalige Sovjet Unie? Lees ook:
