Op 9 november is het 27 jaar geleden dat de Berlijnse muur viel. Het verhaal rond de val van de muur is een verhaal van verwarring, miscommunicatie en zeldzame openheid. Een ontroerend verhaal van mensen die besloten opdrachten te negeren.
Marita werkt nog altijd in de voormalige Stasigevangenis in Hohenschönhausen waar ze bezoekers over haar tijd in de gevangenis en de DDR vertelt. Een aanrader voor wie de geschiedenis van betrokkenen wil horen.
De Berlijnse muur
De muur was in totaal 45,1 km lang en onderdeel van een 167 km lange grens. Ze werd in 1961 gebouwd maar al in 1945 werd een begin gemaakt met afbakeningen tussen de bezettingszones via slagbomen of palen. Om te kunnen reizen tussen de oostelijke en de westelijke sectoren moest je een interzonepas hebben.
Sinds de oprichting van de DDR in 1949, zijn veel mensen naar de Bondsrepubliek gevlucht. In 1961 besloot Walter Ulbricht daar een einde aan te maken en werd begonnen met de bouw van de Berlijnse Muur. In een paar weken tijd werd een zwaarbewaakte muur opgeworpen rondom West-Berlijn.
Val van de muur
Er werden op zeven plaatsen doorgangsposten opengelaten. De grenswachten hadden bevel om te schieten op iedereen die probeerde de grens over te steken.
De Berlijnse Muur viel op 9 november 1989. Dit verhaal is nog altijd te lezen op de plakkaten rond de Bornholmerstrasse. De val van de muur is een ontroerend verhaal en begint zo…
Schabowski
Günter Schabowski, een van de hoogste partijleiders in de DDR, hield die die avond een bijzondere persconferentie. Uniek omdat hij zonder voorwaarden vooraf, vragen van journalisten beantwoordde.
In gebroken Duits stelde een Italiaanse journalist een vraag over een nieuwe reisregeling voor DDR-burgers, waar veel kritiek op was gekomen. Schabowski gaf een ingewikkeld antwoord waarin hij het beleid van de partij verdedigde.
DDR-burgers over de grens
Maar toen zei hij plotseling: “Maar vandaag is, voor zover ik weet een beslissing genomen…
We hebben besloten dat iedere DDR-burger de grens over mag.” Een van de journalisten vroeg wanneer deze regel in werking zou treden.
Schabowski bladerde in zijn papieren, keek op, en zei toen: “dat geldt, voor zover ik weet… vanaf nu.” Het was 18:57 uur. De verwarring over deze mededeling was groot.
DDR opent grens
Hoe groot, bleek op de West-Duitse televisie. In het nieuws van zeven uur, luttele minuten later, verschenen de beelden van Schabowski’s mededeling pas aan het einde van de uitzending. Om acht uur echter, werd duidelijk wat de gevolgen waren: “De DDR opent de grens!” meldde de nieuwslezer van de Tagesschau.
Een televisieverslaggever stond voor een nog steeds hermetisch afgesloten Muur en zei enigszins verbouwereerd:” dus als ik het goed begrijp moet de Muur vannacht open gaan…”
Bornholmerstrasse
Massaal trokken de Oost-Duitsers naar de Muur om te kijken of ze inderdaad naar West-Berlijn konden. De grenswachten bleken net zo overdonderd als alle anderen. Richtlijnen ontbraken. Niemand wist wat te doen.
Zoals veel van zijn collega’s had de bevelhebber van grensovergang Bornholmer Straße drommen mensen voor zijn hekken staan. Om 23:52 nam hij het besluit: “Ze bekijken het maar”, zei hij over zijn leidinggevenden. “Ik gooi de grens open. De DDR-burgers zijn vrij.”
Hereniging
Kort hierop belde hij met een collega die zijn grensovergang eveneens opende, en al snel volgden er meer. Verbijsterd liepen de Oost-Berlijners naar de andere kant van de grens, waar ze veelal met applaus werden ontvangen.
De val van de muur werd tijdens de kerst van 1989 gevierd met een concert onder leiding van Leonard Bernstein. Een klein jaar later was de hereniging van Duitsland een feit. In 1991 zijn alle fysieke resten van de Muur afgebroken en werden de brokken als souvenir verkocht.
Vandaag is er nog altijd de “Gedenkstätte Berliner Mauer” en de “East Side Gallery” die er aan herinneren.
Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken
Meer Berlijn? Lees ook:
Berlijn in boeken? Zie ook:
- Allerzielen, Cees Nooteboom
- Boze geesten van Berlijn, Phillipe Remarque
- Retour Berlin Ostbahnhof, Dolores Thijs
Bijzonder verhaal, leuk dat je het deelt. Ergens heb ik een enorme interesse voor dit soort onhumanitaire gevallen en vind het dus ook heel boeiend om erover te lezen! Toch maar eens naar Berlijn en naar die Stasigevangenis!
Eigenlijk moet je snel gaan, want de mensen die er rondleiden zijn al op leeftijd. Deze vorm van orale geschiedenis is uniek. Het bezoek aan de STais gevangenis was daardoor echt indrukwekkend.
Het is toch ondenkbaar dat dit zo gegaan is, het bouwen van een muur. In mijn ogen 1 grote verwondering die mij boven de pet gaat. Ik ben er ooit geweest maar zou graag nog eens gaan. Dank voor het delen en dikke hoera voor de mensen die de regels negeerden.
Het is heel vreemd. maar ook in Israël staat nu een muur en in de VS. We vergeten snel blijkbaar.