Ze hadden haar met geweld uit haar huis gesleept. Zes mannen. Daar, waar het cement over ging in de ruwe keien van de favela, hadden ze haar geschopt en geslagen met stukken hout. Ze had ze gesmeekt haar leven te sparen. Ze hadden gelachen en alleen maar harder getrapt. Ze was al zwaargewond toen ze haar in een kruiwagen smeten. Achter het huis, in de steeg, maakten ze haar af.
Geweld tegen transgenders
Brazilië mag dan een naam hebben als het gaat om carnaval en het zich uitdossen met uitdagende pakjes, glitters en veren, ze hebben ook een naam als het gaat om geweld tegen transgenders*. In 2016 werd iedere 25 uur een LHBT vermoord. Bijna de helft daarvan, 42%, was een transgender.
“Pfff”, had de 21e jarige Yolanda een jaar eerder gedaan aan het eind van een gesprek over haar veiligheid. We hadden voor de metalen poort gestaan die de toegang vormde tot een klein binnenplaatsje waaraan zij woonde. Met de grote sleutel – enorm in haar magere handen – had ze het deurtje in de poort geopend. Daarachter lag de buitenwereld van Fortaleza die Dandara fataal zou worden.
Moraalvluchtelingen
We zijn “Refugiados de moralidade”, had ze aan de zucht toegevoegd. Moraalvluchtelingen. Het klonk poëtisch in het Portugees. De boodschap was dat niet. De moraal dicteerde dat wie (seksueel) afweek of zichtbaar van geslacht veranderd was straffeloos afgemaakt kon worden. Dat geweld tegen transgenders geoorloofd was.
Die moraal kwam van de katholieken, van de evangelisten die oprukten in het katholieke land, van de politie die transseksuelen alleen tegen betaling beschermde maar ze tegelijkertijd ook afrosten – al naar gelang hun behoeften.
Wetteloosheid
En van de burgers die het bar weinig kon schelen wat er met mensen als Yolanda gebeurde. Wie zich buiten de opgelegde moraal begaf, vroeg er immers zelf om. Niemand die van het geweld tegen transgenders opkeek behalve misschien de journaliste en de fotografe met wie ze nu in de deuropening stond. Yolanda zuchtte nog maar eens: “Pfff, geweld is onze meest trouwe metgezel.”
Yolanda is niet de eerste travestiet die we tegenkomen tijdens onze reportage over kinderprostitutie in Fortaleza. Ze is wel de eerste die ons bij haar thuis uitnodigt. Haar huis is een hokje achter een metalen hek.
Uit de prostitutie
Beneden staat een minuscuul keukentje vol verfpotten. Ze is de boel aan het opknappen. Via een gammele wenteltrap komen we in een tweede kamertje: haar slaapkamer. Een matras staat tegen de muur. De grond ligt bezaaid met stof, bollen katoen en plastic zakjes vol kleurige frutsels die tapijten blijken te zijn.
Yolanda is zich aan het omscholen. Ze heeft een cursus gedaan via Free a Girl en maakt tapijten. Dit moet haar ticket uit de prostitutie worden, lacht ze. Ineens is ze een verlegen vrouw. Yolanda is een travestiet. Geen transgender.
Piemel en siliconeborsten
“Nee hoor ik wil geen full-time vrouw zijn, maar ik wil wel op een vrouw lijken.” Dus heeft Yolanda een piemel en siliconenborsten. Die laatste heeft ze gekocht in São Paolo. Ik kijk naar de ronde borsten die uit haar jurkje bollen.
Omschrijf ik haar als een man of een vrouw? Mijn geest wil de dingen in hokjes stoppen maar de Yolanda’s van deze wereld laten zich nergens induwen. Hoewel Yolanda biologisch een man is, is ze in mijn gedachte een vrouw.
Schandvlek
Met haar wulpse lachjes, haar vragende mondhoeken en haar soms ook verlegen blik als ze naar de grond staart bij een te directe vraag van mijn kant. Yolanda beaamt mijn vraag. “Een vrouw natuurlijk. Ik noem mezelf toch Yolanda!
Ik weet al vanaf mijn zevende dat ik anders ben. Ik val op mannen, maar voel me thuis bij vrouwen. Toch zou ik nooit volledig een vrouw willen zijn. Dit is wie ik ben. En dat is kennelijk confronterend voor de rest van de wereld.”
Travestieten in São Paulo
Mijn vader gooide me rond m’n elfde het huis uit. Die ik, die ik wilde zijn, was een schandvlek voor de familie.” Ze zwierf in de stroom van jonge gelukszoekers naar São Paulo. De stad waar veel travestieten heen trekken. “Ik dacht daar moeten meer mensen zijn zoals ik. Mensen die me begrijpen.” Maar de gemeenschap van travestieten bleek niet wat ze zocht. “Te agressief, te vilein”, meent ze.
“We staan onderaan de voedselketen. Samen met de crackverslaafden. Dus moet je van je af kunnen bijten. Maar ik ben te weinig een bitch, het zal de invloed van de piemel wel zijn”, grinnikt ze.
Als travestiet nooit veilig
Maar er is veel geweld tegen transgenders. Er worden regelmatig travestieten vermoord. Is het niet veiliger je in een groep te begeven? “Veilig?” Ze trekt een wenkbrauw op. “Als travestiet ben je nooit veilig.”
Om aan geld te komen, ging ze de prostitutie in. “Als androgyn jongetje/meisje trok ik veel klanten. Maar ik wist dat dit niet lang zou duren. Ik zou een baard krijgen, maar nooit borsten. Met mijn verdiende geld heb ik me uiteindelijk laten opereren.” Ze wijst trots op haar boezem.
Plastische chirurgie in Brazilië
Brazilië is het land van de plastische chirurgie. Nergens ter wereld wordt er zo fanatiek aan borsten en billen verbouwd en nergens ter wereld wordt er zo in sportscholen getraind op de perfecte billen. Mannen, vrouwen, travestieten iedereen gaat er onder het mes in naam van de perfectie. Alleen als die perfectie afwijkt van de moraal is ze kennelijk levensgevaarlijk.
Volgens Yarah, een travestiet die we de dag er voor spraken, zijn de travestieten hard nodig om mannen aan hun gerief te laten komen. “Vrouwen”, en hij had dreigend naar de fotografe en mij gekeken, “zijn veel te geëmancipeerd. Zeker Europese vrouwen. Moet je eens kijken hoe jullie erbij lopen. Dat wil toch geen enkele man. Jullie zijn gewoon de schuld van het probleem.”
Omgebouwde man
Ik had moeten lachen om Yarah die er heilig van overtuigd was dat de mannen die bij hem aanklopten – gek genoeg was Yarah was voor mij wel degelijk een man – het eigenlijk op de fotografe en mij hadden voorzien.
Aangezien wij in spijkerbroeken en op gympies rondliepen, zochten ze echter hun heil bij een omgebouwde man die er als een vrouw uitzag. Brazilianen waren onnavolgbaar. Het duizelde in mijn hoofd.
Militaire dienst
Yolanda werd op haar 18e opgeroepen voor militaire dienst. “Zie je het voor je? Daar heb ik dus geen gehoor aan gegeven. Ik heb m’n oproepkaart verscheurd. Gevolg is wel dat ik nu nergens officieel kan aankloppen. Niet voor een opleiding, maar ook niet voor een woning. Op papier ben ik al dood.“
De klandizie van Yolanda zijn meestal getrouwde mannen die wel eens willen weten hoe dat is om seks te hebben met iemand met een piemel én borsten. Maar, daarin schuilt ook het gevaar. “Zijn ze eenmaal klaargekomen, ligt de schaamte op de loer en worden ze vaak agressief.” Ze kan de keren niet tellen dat ze in elkaar werd geslagen.
Recht op seks
Nog gevaarlijker is een andere categorie die haar wil oppikken voor de nacht: de politie. “De politie is levensgevaarlijk. Ze zijn net als de getrouwde mannen, alleen zo mogelijk nog meer macho. Als ze eenmaal zijn klaargekomen, is dat vernederend dus worden ze ofwel erg gewelddadig of ze betalen gewoon niet.
Diezelfde politie vraagt namelijk wekelijks beschermgeld om haar te beschermen tegen ander tuig. Zo’n 100 euro per week, hoest Yolanda op. “Zo niet, is mijn levensverwachting minder dan een week.”
Levensverwachting voor travestieten
Over een toekomst denkt ze nooit na. Althans niet hardop. Droomt ze wel eens van samenleven met een man? Ze lacht haar verlegen lach. Haar blik naar de grond.
“De liefde is aan mij niet besteed, de droom van de liefde heb ik al lang opgegeven. Een man die met mij wil samenleven doet dat vast voor de gratis seks. Daarbij, de levensverwachting voor travestieten is niet zo hoog. Ik hoop alleen dat ik een natuurlijke dood sterf.”
Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken
N.B. Om veiligheidsredenen is Yolanda onherkenbaar gemaakt. Tevens is Yolanda niet haar echte naam.
* In het cijfermateriaal van de Braziliaanse LHTB organisaties worden onder transgender mensen zowel transseksuelen als ook travestieten, queers en cross dressers genoemd.
