Ze zijn jong, ambitieus en kwamen niet altijd uit vrije keus naar Nederland. Eén ding hebben ze met elkaar gemeen: ze werken in de horeca. Jonge Chinese horecamedewerkers over de status van geld en de noodzaak twee keer per dag witte rijst te eten.
Chinezen in de horeca
Niet over zijn komst als jonge asielzoeker naar Nederland en niet over zijn leven in Nederland. Maandag is de vrije dag van veel Chinezen in de horeca en hij staat op het punt uit eten te gaan.
“Praten? Ik hou niet van praten, daarmee verdien je geen geld. Wat wil je weten?” Wat Chinezen doen als Nederlanders naar de sportschool gaan of een terrasje pakken? “Wij werken!” Hij lacht schamper als gesteld wordt dat Nederlanders weinig van Chinezen weten.
Mensenrechten
“Jullie weten alles over China toch? Over mensenrechten, over Tibet. Overal hebben jullie een mening over! Jullie hebben het altijd over rechten, maar vergeet niet dat jullie zo’n 50 jaar geleden ook geen mensenrechten hadden. Met een warme trui aan is het makkelijk praten over kou!”
Chinese jongeren die als puber naar Nederland komen en in de horeca werken. Ze zijn zelden bevriend met Nederlanders en omgekeerd kennen Nederlanders hen slechts als de man of de vrouw van de ‘sambalbij’.
Chinese gemeenschap
Op de vraag waarom ze na tien jaar in Nederland te hebben gewoond, nauwelijks contact met Nederlanders hebben zegt Danny (34): “De Chinese gemeenschap is groot en je kunt hier leven zonder ooit met Nederlanders in aanraking te komen.
Trouwen, naar de kapper, werken, bidden, eten. Alles kan binnen de gemeenschap. Je komt hier zonder Nederlanders te kennen en na verloop van tijd blijkt dat je al jaren hier woont zonder ze ooit gesproken te hebben.”
Westen is het paradijs
Ze kwamen naar Nederland omdat iedereen in China weet: in het Westen bevindt zich het paradijs. Hoe je in dat paradijs komt, hangt af van je financiële middelen. Danny, eigenaar van een restaurant in Limburg, werd door z’n ouders gestuurd. “In China leeft iedereen met het idee van het rijke westen, alles is daar beter.
Ik was achttien toen ik naar het restaurant van familie in Nederland moest.” Net als de andere Chinezen, rekent hij op z’n vingers zijn Nederlandse leeftijd uit. “We zijn één jaar oud bij onze geboorte en verjaren op de dag van het Chinees Nieuwjaar”, geeft hij als verklaring. “Op papier werd ik hun zoon. Mij werd niets gevraagd. Ik op mijn beurt stelde ook geen vragen.”
Beloofde Europa
“Of ik een beeld van Nederland had? Geen enkel. Ik ben heel beschermd opgevoed en wist niets van de wereld buiten mijn dorp. Ik kwam er al gauw achter dat de mythe van het beloofde Europa niet meer is dan dat, een mythe. Hier moet je ook gewoon hard werken.”
In 2000 vroegen 942 minderjarige jongeren uit China asiel aan in Nederland. Onder hen de 16-jarige Fung en de 14-jarige Mei-Mei
Asiel aanvragen
Mei-Mei (24) “Ik kom uit een dorp bij Wuhan. Bij, wil zeggen dat je eerst anderhalf uur moest lopen naar de busstop en dan nog zes uur met de bus moest. Mijn moeder verdween uit beeld toen ik twee was. Een jaar later overleed mijn vader.
Zijn moeder zorgde voor mij. We leefden van een handje vol kippen en de verkoop van mihoen. Mihoen was ons betaalmiddel. Geld hadden we niet. Op mijn twaalfde overleed oma en moest ik werk zoeken in de stad. Vergis je niet, dat was op mijn leeftijd heel normaal voor kinderen uit een bergdorp.”
In de stad wordt ze benaderd door een ‘zakenman’. Of ze niet liever in het rijke Europa zou willen werken. Ze bedenkt zich geen moment. Via Sjanghai vertrekt ze naar Moskou. In Moskou krijgt ze het gevoel dat er iets niet ‘klopt’ want ze wordt dagen opgesloten in een appartement met te veel Chinezen en te weinig matrassen.
Moskou
Vanuit Moskou zwerft ze in minibusjes met andere Chinese pubers in de richting van voormalig Joegoslavië. Dat het Joegoslavië was, heeft ze pas achteraf bedacht. “Ik kon het alfabet niet lezen, versta geen Engels en had geen idee van Europa.”
De eindbestemming blijkt Nederland te zijn, waar ze vermoeid en hongerig aankomt en zich zieker voordoet dan ze in werkelijkheid is. De politie die haar oppakt draagt haar over aan de immigratiedienst.
Mensenhandelaren
Fung (26) wil uit angst voor repercussies niets over zijn vlucht kwijt, maar bevestigt dat Mei-Mei’s verhaal overeenkomsten vertoont met dat van hem zelf. Geen van beiden zeggen ze betaald te hebben voor de reis, maar ze weten dat de Slangenkoppen, zoals mensenhandelaren in China worden genoemd, jongeren als zijzelf naar Europa brengen.
Wie niet vooraf voor de reis betaalt, zal dit achteraf moeten doen met werk in de horeca of de seksindustrie. Toch veroordelen Fung en Mei-Mei de mensenhandel niet. “Ik heb nu een goed leven,”zegt Mei-Mei. Fung: Ik heb door heel hard werken een eigen restaurant en vijf man personeel. Dit was in China voor mij onmogelijk geweest.”
Ivy (22) eigenaresse van een snackbar ziet in Nederland al lang niet meer het beloofde land. “Als ik het opnieuw kon doen, was ik in China gebleven.”Op haar twaalfde laat haar moeder haar naar Nederland overkomen. Haar moeder heeft een nieuwe liefde en die runt een restaurant in Nederland. “Ik was ongelofelijk opgewonden bij het vooruitzicht.
Ik ging naar het westen waar iedereen rijk was, in villa’s woonde en in grote auto’s reed.” Ze kwam uiteindelijk in een stapelbed in een rijtjeshuis terecht bij een moeder die ze tot aan haar twaalfde maar twee keer per jaar had gezien.
Eenkindbeleid
“De komst van al die Chinezen naar Europa is het gevolg van het eenkindbeleid”, meent Xian-Li. “Mensen mogen maar één kind. Als het eerste een meisje is, doen ze die vaak weg want ze willen een zoon. Veel meisjes maar ook jongens vallen regelmatig in handen van mensenhandelaren.
Als je in China als tweede kind in een gezin wordt geboren ben je sowieso illegaal. Dus wat let je om te proberen in Europa een legale status te krijgen?” Werken en geld verdienen is de mantra van deze groep. Hun verhalen zijn doorspekt met anekdotes over geld verdienen en bezitten.
Gedwongen abortus
Geld om een verboden kind af te betalen. Ivy: “Mijn moeder kreeg na mij een zoon. Ze heeft de zwangerschap verborgen gehouden, zodat ze geen gedwongen abortus hoefde. Na de geboorte moest ze €20.000 boete betalen.”
Geld om in China zekerheid te kunnen kopen. Xian-Li: “Ik wil terug naar China, dan heb ik geld nodig voor een huis, maar ook om veiligheid te kopen. Als je iets zegt wat niet mag, ben je veiliger als je geld hebt.” Voor Fung is de kwestie simpel.
Armoede
“Als je armoe hebt gekend, dan zorg je dat je de rest van je leven geld hebt.” Volgens Mei-Mei is aanzien voor Chinezen erg belangrijk. “Door een huis te kopen en een auto te bezitten, laat je zien dat je geen lullige Chinees bent.”
Maar als je hier komt, heb je geen geld. Dus moet je geld lenen. Niet van de bank maar van elkaar. Ivy: “Nederlanders snappen dat niet. Als je tegen een Nederlander zegt: “Hé kan ik effe 30.000 euro van je lenen, schrikken zich kapot. Dan zeggen ze: dat heb ik zelf niet eens. Een Chinees geeft wat hij heeft.”
Geld lenen
Met lenen is ook meteen de definitie voor vriendschap gegeven. Nederlandse vrienden hebben ze niet. Xiang-Li: “Kennissen wel, maar vrienden nee. Vrienden zijn als broers daar kun je van lenen. Voor Nederlandse vrienden moet je tijd hebben en wij werken veel.
De cultuur is ook anders. Ivy: “We kunnen niet samen praten. Nederlandse meisjes roddelen over jongens en vreemdgaan en seks. Wij? Wij praten over later. Wat wij gaan doen. Het gaat er uiteindelijk om dat mijn moeder trots op me is.”
Andere cultuur
Ze zijn formeel Nederlander maar voelen zich Chinees. “Dat je onderdeel mag zijn van een cultuur die 5000 jaar oud is. Dat vervult je met trots”, beschrijft Danny dat gevoel. Ivy: “Nederlanders zijn zo beschaafd.” Beschaafd? Chinezen dan niet? “Nee”, lacht Ivy. “Alleen de Chinezen in de Nederlandse horeca zijn beschaafd.
Moet je maar eens naar China gaan. Niemand staat ooit in de rij. Iedereen duwt en trekt. Ik heb van Nederlanders geleerd rustig te zijn. Maar Nederlanders zijn afgemeten en gierig. Ik heb mensen bediend waarbij de echtgenoten apart betaalden.
Nederlanders zijn gierig
En voor alles moet je bij betalen. Ga je naar de kapper, was je thuis eerst je haar om extra kosten te voorkomen.” Waarom kiezen ze voor de horeca? Ivy: “Vergeet niet dat je in Nederland op de middelbare school niet alleen Nederlands moet leren, maar ook Engels, Duits en Frans.
Onmogelijk als je hier als Chinese puber komt. De horeca is dan een van weinige opties.” Fung heeft het niet eens geprobeerd. ”Ik ben meteen gaan werken.” Voor Danny die perfect Nederlands spreekt, was het de verwachting van het thuisfront die een andere keuze uitsloot. “Je doet wat je ouders van je verwachten, niet wat jou persoonlijk gelukkig maakt.”
Chinees eten
Je geld verdienen door de Nederlandse bevolking Chinees voor te zetten, betekent niet dat je omgekeerd ooit zelf Nederlands eet. Danny: ‘’Sorry, maar ik kan Nederlands eten gewoon niet binnenkrijgen. Ivy: “En altijd brood. Bah!” Volgens Fung, moet een Chinees ‘nu eenmaal 2x per dag witte rijst eten anders gaat ie dood’.
In China mogen burgers niet stemmen, maar ook in Nederland zegt stemrecht hen weinig. Fung en Ivy hebben nog nooit van Geert Wilders gehoord en gaan ook niet stemmen. “Geen tijd”, zegt Fung. Hun toekomstdromen hangen nauw samen met China.
Toekomstdromen en China
Voor Ivy en Danny die uit welvarende Chinese gezinnen komen, betekent China het land waar ze op termijn naar terug keren.
Voor Fung en Li-Mei is het feit dat China ze slechts armoe te bieden had, juist een reden in Nederland te blijven. Fung: “Ik hoor daar niet meer. Jullie vinden ons misschien heel Chinees, maar na tien jaar Nederland denken we echt anders dan de mensen daar.”
Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken
Deze reportage is gepubliceerd in oneWorld.
Meer reportages? Lees ook:
Wat mooi vastgelegd dames! Indrukkend kijkje in het leven van de mens achter de afhaal.
Dank je wel Linda.
Leuk stuk en interessant onderwerp. Erg mooie foto’s ook. Wel enkele suggesties:
-‘pubers’, wat in het begin twee keer gebruikt wordt, lijkt mij nogal een beladen woord. Ik denk erbij al snel aan het opstandige en rebelse gedrag dat ‘puberaal’ heet. Misschien is ‘jongere’ hierin wat neutraler.
-Als ik mij niet vergist horen er voor …’De komst’ (begin alinea 16) nog twee aanhalingstekens.
Verder echt heel leuk stukje.
Groetjes,
Dany (H5A vorig jaar) van der Sterre