De woest kolkende rivier de Turia werd na een noodlottige overstroming verbannen uit de stad. We pakten de fiets en maakten een wereldreis langs oma’s op dansles, rijstvelden en uitgelaten varkens aan een riem. En we waren het niet van plan, maar we namen zelfs een ziel.
Een lied over de Turia. De 280 kilometer lange rivier die haar reis in Valencia afsluit met een duik in de Mediterranee. Deze Turia, waarover de zanger verhaalt, is verdwenen. Verbannen. De woest kolkende rivier die regelmatig buiten haar oevers trad, en daarbij niets ontziend huizen en levens nam, is niet meer.
Na een noodlottige overstroming in 1957 werd ze naar het zuiden van de stad verlegd en uit het centrum geweerd. Wat overbleef is een bijna tien kilometer lange rivierbedding die de stad in tweeën splijt.
Afrika in Valencia
De Turia begint in Afrika, aan de westkant van de stad. Met Bioparc. Een dierentuin vol Afrikaanse fauna, die de leefomstandigheden en ecosystemen van het Afrikaanse continent nabootst. Zebra’s grazen rustig tussen de struisvogels op de savannen, terwijl even verderop de Madagascaraapjes behendig door de dichtbegroeide jungle van de evenaar roetsjen.
Na Afrika wordt de bedding ingenomen door de wereld van de sport: voetbalvelden, tennisbanen en rode ellipsen rond groen voor de atletiek. Valencia is een stad waar sport een grote rol speelt. In 2011 was het de Europese Sporthoofdstad en jaarlijks is de stad gastvrouw voor grote evenementen op het gebied van zeilen, paardrijden, tennis en Formule 1 races.
Museum voor Schone kunsten
Twee meisjes in witte sportkleren lopen rondjes. Hun bruine lichamen schieten soepel over de baan. Even lopen ze met ons op, dan buigen ze af, terug naar het westen. Op de voormalige rivieroevers, torenen de kantelen van het Museum voor Schone Kunsten boven ons uit.
Alsof we dwergen zijn die tegen een reusachtig kasteel aankijken. Aanvankelijk was het idee om van de rivierbedding een autobaan te maken, maar een burgerbeweging wist het stadsbestuur te overtuigen van het belang van een groen stadshart.
Jaridín del Turia
Dat betekende niet dat de Jardín del Turia, zoals de bedding officieel heet, in één keer werd aangelegd. Was er geld voor een stuk stadspark, kwam er een stadspark. Een Moorse tuin? Kwam er een Moorse tuin. Het oudste deel van de bedding wordt gevormd door een vijver vol roze spuitende fonteinen die op zondag op het ritme van klassieke muziek bewegen. De vijver staat voor het Palau de la Música en wordt omzoomd door palmen en zuilen.
Het is nog vroeg. We halen een enkele jogger in en af en toe rent een hond met een stok voorbij. Het reuzenrad staat stilletjes te wachten tot het vanavond aan het werk mag. Bij de waterplas liggen meisjes op een deken te lezen. Achter de bomen scharrelt een enorme hond. Maar wacht eens! Dat is geen hond. Dat is… dat is een zwijn!
Even menen we in de wildernis te zijn beland maar dan zien we dat het beest vastzit aan een hondenriem! “Puri”, stelt zijn baas, die aan het andere eind van de riem vastzit, het 80 kilo wegende hangbuikzwijn voor. Puri woont op een flatje in hartje Valencia. Het dier heeft ondertussen zijn vrijheid gekregen en wroet braaf tussen de planten.
Hangbuikzwijn
“Puri nee”, ‘gilt zijn baas als we aanstalten maken verder te fietsen. Het varken heeft water gevonden en rolt zich verlekkerd door de modder. Flarden van de ontsteltenis van de baas achtervolgen ons: “Zo mag je straks niet terug op het kleed in de woonkamer liggen.”
Ter hoogte van de middeleeuwse wijk El Carmen, bij één van de bruggen over de bedding, nemen we het fietspad omhoog om iets van de historische wijk te kunnen zien. Balansiya noemde de Moorse overheersers de stad die ze in 711 innamen. De naam bleef plakken want in het Spaans wordt de stad nog altijd met een ‘B’ uitgesproken.
El Cid
El Carme bestaat uit smalle steegjes rond gebouwen die de omvangrijke geschiedenis van de stad vertellen: de stichting door de Romeinen, de Moorse overheersing, de legendarische El Cid die de stad terug veroverde op de Moren. ’s Nachts is El Carmen met zijn barretjes en restaurantjes de uitgaanswijk van Valencia.
Op de Plaza del Pilar ligt een gebeeldhouwde man in de fontein. Op zijn hoofd rusten duiven. Het is het beeld dat de rivier de Turia belichaamt.
Water speelt een grote rol in de havenstad. Op de hoek van het plein wordt iedere donderdag onder grote belangstelling om stipt 12.00 uur voor de poort van de kathedraal het watertribunaal gehouden. Acht raadgevers in toga buigen zich dan over de klachten en geschillen die boeren over de waterverdeling hebben.
Een systeem dat dateert uit de Moorse periode toen aan de stadsgrenzen grote moestuinen en sinaasappelboomgaarden werden aangelegd die met een vernuftig systeem geïrrigeerd werden.
Lalola
Onder el Miguelete, een toren uit de 14e eeuw, parkeren we de fiets om in het steegje ernaast verwelkomd te worden door Luis Ortega en zijn hond. Ortega is eigenaar van LaLola Restaurante. Een begrip in Valencia. Lalola serveert de nieuwe Spaanse keuken in een strak interieur met rode bollen op de wand, die onmiddellijk het beeld van de traditionele jurken en schoenen van de Flamenco oproepen.
“Spaanse retro”, lacht de eigenaar die regelmatig een Flamencozanger op het menu zet. Terug naar de Turia. In een autovrije straat vol terrasjes houdt een man met een zijden sjaaltje ons staande. “Ik zie dat jullie foto’s nemen van mijn café.
In dat geval moet het pand jullie bevallen en in dat geval nodig ik jullie uit voor een cocktail in Café de las Horas.” Voor we het goed en wel beseffen nippen we van de befaamde Valenciaanse sinaasappelcocktail met de misleidende naam Agua de Valencia, want als er één ingrediënt aan ontbreekt, is het wel agua.
Neobarok bordeel
Diep weggezakt in het rode pluche kijken we rond in het lokaal dat het midden houdt tussen een neobarok bordeel en een literaire salon uit de fin de siècle.
Enorme vazen met weelderige boeketten, guirlandes, marmeren muren afgewisseld met geschilderd behang. “Ik begon dit café uit noodzaak,” vertelt eigenaar Marc.
Lijkkisten
“Valencia was vooral een stad van clubs in de jaren negentig. Wie een boek wilde lezen met een kop thee kon nergens terecht.” Inmiddels is het café al decennia een begrip ook vanwege de opvallende feesten en de vele cocktails die het op de kaart heeft. “Eigenlijk is niets ons te gek, we liggen zelfs in lijkkisten op de tafel bij de mensen als het moet.”
Wij duiken terug de rivierbedding in ter hoogte van Puente Trinidad. Naast het fietspad zweten joggers. Her en der hangen aanplakbiljetten voor concerten in het Palau de la Música. Tussen de bomen heeft een groepje Cubanen provisorisch een eigen podium gebouwd.
Een meegebrachte geluidsinstallatie schettert salsa waarop bejaarden met zichtbaar plezier dansen. Iets verderop heeft aantal pubers ook twee bomen geclaimd waartussen ze wiebelig over een slackline proberen te koorddansen.
Verder langs Marokkaanse theeverkopers, sinaasappelbomen, cipressen, een fontein. Dan een barretje waar de typische Valenciaanse dorstlesser Horchata wordt geschonken. Een amandelmelkachtig drankje gemaakt van knolletjes.
En dan en alsof we een ander land binnen reizen, verandert de vegetatie. De bomen maken plaats voor cactussen met gekrulde armen en kleine waterpartijen over stenen.
Calatrava
Ineens staan we oog in oog met de wereld van morgen. De schepping van de Spaanse architect Calatrava: Ciutat de les Arts i les Ciències. Valencia’s antwoord op het jaar 1992 waarin Barcelona de Olympische Spelen kreeg, Sevilla de Expo en Madrid culturele hoofdstad werd.
In plaats van te mokken, zonnen ze in de havenstad op wraak en kwamen ze met het futuristische complex waarin de opera, de Imax en een natuurwetenschappelijk museum gehuisvest zijn. Het oog van het museum lijkt te knipogen naar de meisjes die -hoewel verboden- luid proestend in het blauwe water van de vijver ervoor zijn gesprongen.
Door richting de zee. Langs kinderpartijtjes met ballonnen die vrolijk in de wind wapperen. En dan ineens houdt het fietspad op. Ook dat is Valencia. De plannen zijn groot maar de crisis heeft roet in het eten gegooid. We slaan af en gaan met een bocht naar de zee.
We komen terecht op een uitgestrekte vlakte afgezet met bloembakken die jaarlijks verplaatst worden om het gebied om te toveren in een Grand Prix Formule-1 race. Een race die al gereden lijkt nu Valencia de organisatie te kostbaar vindt worden.
Loungebars
Rechts ligt de zee met de haven. Aan de overkant op het dak van de oude loodsen klinkt muziek. Wind bolt de gordijnen op die aan stokken rond het dak hangen. De loodsen zijn in de zomer het domein van de clubs en de loungebars. In de winter zijn ze verlaten. Op het strand zien we een man met een spuit bezig een reusachtig zandkasteel te bevochtigen.
“Valencia heeft alles”, zegt de jonge schipper van de catamaran die ons meeneemt voor de kust om de stad van afstand te kunnen bekijken. De zon zet de horizon op oranje en de boot deint zachtjes over het water langs de haven met de gigantische jachten van de rijken.
“Ik heb hier mijn hele leven gewoond, geen reden om weg te gaan. Je hebt hier de zee, het strand, de stad, musea en er is altijd wat te doen in de Turia, ook als je geen geld hebt.”Dat lijken de kinderen met hem eens te zijn die iets verderop in een lege loods aan het skaten zijn.
Catamaran
Hun zanderige handdoeken liggen op de grond geworpen. Er is geen officiële skateplek maar beter dan dit kun je het niet te krijgen, lijken ze te zeggen.
“Ja Valencia heeft alles”, zal de jonge Vincente, een andere schipper de volgende dag beamen. “Dus ook hoge werkloosheid onder jongeren.” Nadat we de zon in de Mediterrannee hebben zien verdwijnen, is de catamaran teruggekeerd en besluiten we onze eetlust te stillen bij Casa Montaña, een honderd jaar oude taverne niet ver van de haven.
Albufera
De volgende morgen fietsen we verder evenwijdig aan de kust richting de rijstvelden van Albufera. Van over het water horen we de dreun van een zware bas. We zien hoe letterlijk honderden mensen zwoegend op fietsen aan spinnen te zijn. Gezicht naar zee terwijl de instructeur per microfoon de groep opzweept.
Er omheen staan kraampjes waarin de paella pruttelt. De Valenciaanse dis die op het hele Iberisch schiereiland tijdens de zondagse lunch wordt gegeten.
Artisjokken in bloei
Wij spinnen in ons eigen tempo langs velden vol artisjokken in bloei en boeren met paard en wagen en komen dan bij de moeraslagunes die het gebied net buiten Valencia zo aantrekkelijk maken. Dit is waar de rijst voor de paella wordt verbouwd.
Boten dobberen op de lagunes en zilvergrijze vogels rusten op de bankjes. Wij stappen aan boord bij Vincente die ons met zijn houten boot door het nationale park Albufera vaart, over het grootste meer van Spanje. Een student die in de zomer schipper is en zijn Engels wil oefenen.
Als donkere wolken zich samenpakken fietsen wij terug naar de Turia. Bij de roze fonteinen wijken we nog eenmaal van de route en verlaten de bedding . In de schaduw van het voetbalstadium, stallen we de fiets. Dan zie we de gitarist die wat verloren op zijn gitaar tokkelt. “Kom neem zijn foto”, spoor ik de fotografe aan.
Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken
Deze reportage is gepubliceerd in magazine Grande – 2014.
Valencia! Heerlijk, goede herinneringen aan. Wat ook heerlijk is: dat ik ein-de-lijk weer jullie site kan openen. Eens even flink bijlezen dus. 🙂 Deze was in ieder geval al erg fijn om te lezen.
Dank je wel Yvonne. Fijn je weer te mogen begroeten.