Ik ben blank. Mocht u daar ooit aan getwijfeld hebben, dan is dit mijn coming out. Het feit ligt daar plotseling in de rode stoffige klei van het Oegandese Entebbe.
Lake Victoria Oeganda
We zijn die middag met zes mensen voor een fietstocht vertrokken. Ik op een fiets, waarvan het stuur dertig centimeter voorbij de reikwijdte van mijn armen lag, waaraan de rem ontbrak, evenals elf van de twaalf versnellingen.
Terwijl de anderen van nature wisten hoe je kleiwegen vol rode plassen, mekkerende geiten en met bedden beladen brommers moest ontwijken, ploeterde ik op ruime afstand moeizaam de heuvel op. In iedere bocht vergat ik steevast dat ze links rijden, waardoor ik regelmatig oog in oog met een woest optrekkend busje stond. Op de achtergrond glinsterde Lake Victoria.
Bye mzungu
Ik had net gezien hoe de rest voor mij in een bocht verdween, toen een groepje kinderen naar het rode pad rende waar ik angstvallig probeerde niet in een geul te verdwijnen. Alle ogen waren op mij gericht, maar niemand sprak.
De wind ritselde in de bananenbomen en toen kwam het: “Bye mzungu”, gilden de kinderen plotseling in koor waarna ze zich gierend van de lach op de grond lieten vallen. Dag blanke. Ik keek even om me heen, maar er was geen twijfel mogelijk. Ze bedoelden mij.
Koningin van Oeganda
Talloze zwarte kinderen keken mij verwachtingsvol aan. Toen hief ik mijn hand op en zwaaide. ‘Bye’, zei ik enigszins schaapachtig, maar dat leek niemand op te merken. Alsof ik de koningin was, hief iedereen z’n hand op en zwaaide terug.
Was het daarbij gebleven, had ik wellicht gedacht dat het een incident betrof, maar vanaf dat moment werd ik overal waar ik fietste of liep begroet met mijn huidskleur.
Kampala Road
Later in Kampala op Kampala Road, kwam ik tot de conclusie dat het mzunguschap voordelen bood. Ik was de enige blanke die de grootste verkeersader probeerde over te steken tussen soldaten met geweren op brommers, bestelbusjes zonder voorruit, vrouwen met kilo’s bananen op hun hoofd.
Alles krioelde door elkaar en het links rijden maakte het voor mij niet overzichtelijker. Toen ik eindelijk met een teen boven de boulevard bungelde, stopte het verkeer abrupt. “Een mzungu”, brulde een man uit een busje alsof hij op safari zijn eerste leeuw had gespot.
Blanke cultuur
Een vrouw pakte me bij mijn arm en zei: ‘’kom mzungu”, en loodste mij veilig naar de overkant.
Mzungu gaat verder dan de kleur. Het staat voor de blanke cultuur. Plak je ergens mzungu aan vast dan schept dat duidelijkheid.
Zo is er mzungu tijd en die verschilt hemelsbreed van de Afrikaanse opvatting over tijd. Er is mzungu food. Een mzunguvrouw zoals ik zelf, zit ook anders op de boda-boda, de brommertaxi.
Boda boda
Waar Afrikaanse vrouwen schrijlings op een bagagedrager van de brommer zitten in hun prachtige gewaden, klem ik me in mzungu stijl vast aan de chauffeur alsof het mijn geliefde is.
Vandaag in de sloppen van Nyendo, waar afgelopen week ook schermutselingen het nieuws haalden, werd de mzungu niet door iedereen vrolijk ontvangen. Grimmige gezichten keken me aan.
Fuck you mzungu
“Fuck you mzungu” riepen wat jongens van een jaar of 15. Hier was mijn blanke kleur als olie op een smeulend kooltjesvuur. Daar liep ik dan door hun blubber met mijn goede teenslippers in een jurk die niet vies of gescheurd was.
En als ik tegen ze lachtte, keken ze naar een rij tanden die jarenlang door een dure orthodontist in het gelid waren geduwd. Ik had geen zweren, miste geen lichaamsdelen en was duidelijk niet ondervoed. Kortom ik was een mzungu.
Waterdrager of huisslaaf
Toch bleek uiteindelijk de magie van de mzungu het te winnen van de boosheid. De kleine kinderen lieten zich niet uit het veld slaan door grimmige ouderen. Zij hadden mzungu’s gespot en dat betekende afwisseling in hun bestaan van waterdrager of huisslaaf.
Ineens voelde ik een klein handje in de mijne. Een klein meisje van een jaar of vier keek me tevreden aan. Niet veel later volgde aan de andere kant een jongetje van nauwelijks twee. Toen het meisje weer verder huppelde, verscheen er jongen van een jaar of 12 naast me.
FOHO
Verlegen keek hij me aan. Toen ik mijn hand uitstak, liet hij niet meer los tot ik terug was bij FOHO het centrum dat deze kinderen bij te staan. Als het anders was geweest hadden deze kinderen vanavond aan het avondeten hun ouders hun belevenissen kunnen vertellen.
Maar deze Aidswezen liggen vannacht met hongerige buikjes onder een auto of een marktkraam en fluisteren dan naar elkaar: “Ik heb een mzungu aangeraakt.”
Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken
Dit verhaal is eerder gepubliceerd in de bundel korte verhalen Zomertijd #2 van uitgeverij Jaylen en kwam tot stand op uitnodiging van Be More.
Meer Oeganda? Lees ook:
