Uit het scheepsjournaal: Doesburg – Hasselt.
Middeleeuwen
“In de middeleeuwen”, bedenkt de kleinste van de twee vrouwen, terwijl ze haar evenwicht in de schommelende boot probeert te houden “zou deze gieterij buiten de stadsmuren hebben gestaan. Om brand te voorkomen.” Maar de beschermende muren zijn al lang verdwenen en de stad is opgerukt tot ver voorbij de gieterij.
De aalscholver lijkt het geratel niet te deren. Gezeten onder een nachtlamp op de steiger schuift hij zijn kop verder onder zijn vleugel. Boven hem doet de zon een povere poging de nacht te verdrijven, maar erg overtuigend is ze niet. De wind laat de vlag op een boot klapperen. De vrouwen verstarren als een formatie ganzen gakkend over de IJssel stuift.
IJsselkade
Het geluid heeft iets onheilspellends en de vrouwen huiveren even terwijl ze zich voorzichtig met een spaan van de steiger verwijderen. Dan verdwijnen de vogels uit het zicht achter de gevels van de IJsselkade.
Zouden de vrouwen vijftig meter verder op de kade hebben gestaan, en zou de zon zich van haar taak hebben gekweten, dan zouden ze hebben gezien hoe de stralen zich door de gestanste gaten van de balustrade wurmden, waarin de eerste twee strofen van het Doesburgs volkslied staan:
Doesburg, oud stadje, daar aan de IJsselzoom,
Dat is het plekje, waar ik het liefste woon.
Door onze vaad’ren met stoere sterke kracht,
In ’t grijs verleden tot bloei gebracht.
Gelderse IJssel
De vrouwen spreken zachtjes. De motor blijft uit. Ze roeien de boot het haventje uit tot daar waar de armen van de IJssel en de Oude IJssel elkaar omhelzen en samen verder gaan.
Geboren uit de Rijn stroomt de Gelderse IJssel gehaast langs landschappen vol bomen en goudbruin riet, onder witte boogbruggen door. Ruim 125 kilometer noordelijker, net voorbij Kampen, verdwijnt ze in het Ketelmeer.
Kampen
De IJssel geeft ruimhartig maar neemt net zo gretig. Ze gaf de steden langs haar oever bestaansrecht. Ze liet Kampen floreren toen zij verbonden werd met de Zuiderzee.
Maar ook rampspoed bracht ze mee: boosaardige Vikingen uit Denemarken die Deventer en Zutphen plat brandden. De pest werd over haar rug verspreid. Kozakken belaagden haar te paard en tot na de Koude Oorlog vormde ze een vloeibaar wapen tegen de Russen.
Kade van Doesburg
Soms heeft de IJssel niet genoeg aan zichzelf en overschrijdt ze de oevers tot ver in de uiterwaarden.
Op de kade van Doesburg omschrijft dichter Harmen Wind haar zo:
Zij leidt een eindeloos bestaan
Passeert zonder voorbij te gaan
Zij put de kracht uit haar verval
en maakt zich breed aan lager wal
Daar loopt zij bruid in waterkant
en draagt de hemel
door het land
De boot drijft naar het midden van de rivier, draait een kwartslag en raakt dan in een stroomversnelling. Geholpen door de wind drijft ze in de richting van Zutphen.
Nomaden
De stemmen van de vrouwen dragen ver over het water. In de verte doemt een binnenschip op. De laatste nomaden van Nederland die nog handel drijven over water.
De IJssel is een multiculturele waterweg. Ommelandvaarders vertrokken van hier naar de Oostzeelanden. Stokvis uit Noorwegen, tin uit Engeland, graan uit de Baltische staten vond over de IJssel hun weg naar de Hanzesteden.
Molukkers
In onze tijd worden de fabrieken en gieterijen langs de IJssel bemand door Turken, Molukkers en Polen. In de gereformeerde dorpen aan haar flanken, strijken vluchtelingen uit alle windstreken neer.
De rivier is snel met talrijke kleine draaikolken. Altijd op de loer om iemand in haar wateren te strikken. De kracht wordt onderschat. Soms eist ze een leven.
Been in de IJssel
Meestal dat van een man die sterker denkt te zijn dan de stroming. Eens dreef er een been in de IJssel. De herkomst van dit ledemaat leverde een literaire zoektocht op, vastgelegd in een magistrale roman van Joris van Casteren.
Nog even laten de vrouwen zich in stilte afdrijven richting Zutphen. Dan geven ze een korte ruk aan de startmotor en komt de boot tot leven. Het gebrul van de motor verdrijft de stilte van de nacht.
Hanzesteden
De reis voert langs de Hanzesteden. Die roemruchte handelssteden die al meer dan 700 jaar met hun voeten aan de IJssel staan. Van Doesburg naar Zutphen, Deventer, Zwolle, Hattem en tot slot Kampen.
Daar zullen ze de IJssel verlaten en hun boot het Ganzendiep insturen richting het Zwarte Meer, richting Hasselt. De laatste Hanzestad in rij. De enige stad die niet rechtstreeks met de IJssel verbonden is.
Albert van de Korenmarkt
Ze zullen aan wal gaan daar waar Albert van de Korenmarkt Zutphen voor Danzig verliet. Ze zullen samen met de Stomme van Kampen staren over de winterlandschappen van zijn jeugd.
Ze zullen kennis maken met schoenmakers van formaat en aandachtig luisteren naar zangers die over de Hanze verhalen. Ze zullen zich afvragen hoe het de steden verging toen de handel niet langer de rode draad vormde en God, de antroposofie of het communisme diens plaats innam.
De tocht van de vrouwen
De tocht van de vrouwen zal precies zeven dagen duren. Een dag en een nacht voor iedere stad. Die vrouwen? Dat zijn wij. Nomad & Villager, fotografe en journaliste.
Tekst: Anneke de Bundel – Beeld: Nicole Franken
Dit is deel één van een achtdelige serie over de Hanzesteden en kwam tot stand op uitnodiging van MarketingOost.
Verhalen over de Hanzereis
- Reis langs de Hanzesteden aan de IJssel
- Doesburg stad van soldaten
- Zutphen, stad van Torens
- Deventer, stad van voetstappen
- Hattem, stad van vrouwen
- Zwolle, stad van de liefde
- Kampen, stad van het water
- Hasselt, stad van God
Wat gaaf, die wolkenfoto’s! De Hanzesteden… ik heb ze nog lang niet allemaal gezien, maar in het voorjaar in Deventer geweest en enthousiast thuis gekomen. Wil sowieso meer van die regio zien… ook de oude fabrieken waar jullie over schrijven lijken me de moeite waard.
Dankjewel Yvonne. Er komen nog veel meer wolkenfoto’s en verhalen over de Hanzesteden. We hebben er een serie over gemaakt.
Lekker dicht bij huis dit keer. Hier valt ook een hoop te beleven. Leuk!
Mooie foto’s weer.
groet,
Hanneke
Dank je wel. Ja dicht bij huis gebeurt ook veel. Dat hebben we het afgelopen jaar mogen ervaren tijdens deze reis.